CollectieCentrum Nederland

Demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ingrid Van Engelshoven heeft maandag 13 september 2021 het nieuwe CollectieCentrum Nederland (CC NL) in Amersfoort geopend. In het CC NL zijn de niet-permanent geëxposeerde kunst- en erfgoedstukken van het Rijksmuseum, het Nederlands Openluchtmuseum, Paleis Het Loo en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bijeengebracht. cepezed en cepezed interieur hebben het gebouw ontworpen, in nauwe samenwerking met ABT voor de constructies, Valstar Simonis voor de installaties en Peutz voor de bouwfysica en duurzaamheid.

500.000 objecten

Het CC NL bewaart ongeveer een half miljoen objecten. Die lopen uiteen van schilderijen tot sculpturen, sieraden, kleding, klokken, meubels en andere kunstnijverheids- en gebruiksobjecten. Ze stammen uit de hele Nederlandse geschiedenis en alle lagen van de bevolking. Voorbeelden zijn koninklijke tronen en meubels van adellijke families, maar ook draaimolenpaarden, historische fietsen, arrensleeën en een ruim 7.000 kilo wegende stoommachine. Samen vormen de collecties “het fysieke geheugen van Nederland”.

Unieke samenwerking en voorzieningen

Zowel organisatorisch als inhoudelijk werken de vier instellingen in het CC NL vergaand samen, op een manier die is uniek is in de wereld. Zo worden de objecten niet per instelling opgeslagen en gerubriceerd, maar meer naar bijvoorbeeld aard, type en datering. De collecties laten zo onder meer opvallende dwarsverbanden zien. Ook biedt het CC NL voor Nederland unieke faciliteiten die de hele cultuursector ten goede komen. Zo zijn er voor het eerst in Nederland speciale quarantaineruimtes waarin museumstukken middels vrieskou of zuurstofonttrekking zijn te ontdoen van schadelijke insecten en schimmels. Daarnaast beschikt het gebouw onder meer over een fotostudio en een röntgenkamer. Ook bevat het twee grote restauratieateliers waarvan ook andere culturele instellingen gebruik kunnen maken. Het CC NL stimuleert onderzoek naar de collecties en bevordert de mobiliteit ervan. Zo zijn collegamusea van harte welkom voor bruiklenen en is het gebouw op afspraak toegankelijk voor onderzoek en onderwijs. Het CC NL heeft geen publieksfunctie.

Opbouw in drie delen

Functioneel bestaat het gebouw uit drie geschakelde bouwdelen die de ‘kop’, de hals’ en de ‘romp’ worden genoemd. De kop is een transparant volume met de entree en kantoren. In de hals bevinden zich de ateliers waar objecten worden onderzocht en gerestaureerd. In dit bouwdeel bevinden zich ook de röntgenkamer, fotostudio, vriescel, de quarantaine- en zuurstofvrije ruimtes en een ruimte voor transportvoorbereiding. De romp ten slotte is een compact, gesloten volume van vier bouwlagen. Dit is het eigenlijke depot met grote overspanningen van 8,1 meter voor maximale indelingsflexibiliteit. Voor een optimale bescherming tegen brand zijn de brandcompartimenten klein en de scheidingen van een hoge classificatie. In de romp bevinden zich ook speciale voorzieningen zoals een koelcel voor audiovisueel materiaal en op de begane grond een extra grote ruimte voor grote en zware objecten.

Van kop tot romp worden de bouwdelen verbonden door twee evenwijdige, zeven meter brede assen die het gebouw over de volle lengte ontsluiten en daarmee de belangrijkste verkeersaders vormen. Eén van de assen verbindt de overdekte expeditieruimte aan de voorzijde met het depot in de romp.
De gevels zijn bekleed met een strak vormgegeven aluminium huid. In de donkere uren wordt het gebouw verlicht naar ontwerp van lichtkunstenaar Herman Kuijer.

Vijf sterren duurzaamheid

Qua duurzaamheid zijn zowel het ontwerp als het opgeleverde gebouw BREEAM Outstanding gecertificeerd; in de hoogst haalbare classificatie ofwel met vijf sterren dus. Met een score van 91,62% staat het CC NL op de 15e plek van meest duurzame gebouwen in Nederland. Bijzonder is de klimatisering van het depotgedeelte. Het dak en de gevels van het depot vormen samen een sterk isolerende schil, terwijl de begane grondvloer juist ongeïsoleerd blijft en in direct contact staat met de onderliggende grond, die zo als een temperatuurbuffer werkt. Dit maakt dat voor de klimatisering met een constante temperatuur tussen de 12 en 15 graden slechts een absoluut minimum aan installatie nodig is. Dat is niet alleen energiezuinig, maar draagt ook belangrijk bij aan de veiligheid van de collecties. Minder installaties betekent immers ook dat er minder installaties kunnen uitvallen.
Het depot heeft een RC-waarde van 10, terwijl de kop en de hals ook een hoge isolatiewaarde hebben en een RC-waarde van 6. Daarnaast maken deze bouwdelen gebruik van een WKO en van een grijswatersysteem om bijvoorbeeld de wc’s te spoelen. Op het dak is ruim 3.600 m2 aan zonnepanelen opgenomen. Het gebouw is energieneutraal en bijna nul-op-de-meter.

Ecologische terreininrichting

Ook bij de inrichting van de patio tussen kop en hals en het terrein rondom het gebouw waren duurzaamheid en natuurontwikkeling leidend. Het terreinontwerp draagt maximaal bij aan de ontwikkeling van de lokale flora en fauna; zo zijn er al veelvuldig konijnen en vossen rond het gebouw gesignaleerd. Onderdeel van zowel het ecologische landschapsontwerp als de beveiligingsmaatregelen is een wadi, een natuurlijk waterbassin dat hemelwater opvangt en daarnaast functioneert als infiltratievoorziening voor de begroeiing rondom.

Aangename werkplek

Veel aandacht is eraan besteed het CC NL een zowel aangename als functionele werkplek te laten zijn voor de circa dertig medewerkers van de verschillende instellingen. Het gebouw is helder en overzichtelijk ingedeeld, de transportzones zijn ruim en ondersteunen een efficiënte logistiek, terwijl de ateliers overvloedig daglicht ontvangen via de patio en op het noorden gerichte sheddaken. Restaurator Maranthe Lamers: “Om hier te mogen werken is echt een hele mooie ervaring. Het is hier hartstikke licht, het is ruim, het is groot opgezet en dat is heel leuk om hier te mogen werken.”

Bereikbaar

CC NL is gebouwd in de wijk Vathorst in Amersfoort, pal langs de A28. Voor deze plek is gekozen vanwege de goede bereikbaarheid. Allereerst ligt de locatie centraal in Nederland en is zij voor alle vier betrokken instellingen makkelijk bereikbaar. Omdat CC NL het bruikleenverkeer wil stimuleren, is de nabijheid van een snelweg daarnaast belangrijk. Bovendien ligt het nieuwe gebouw op loopafstand van station Amersfoort Vathorst, waardoor mensen er ook met het openbaar vervoer zonder problemen kunnen komen.

Bouw en inhuizing

De bouw is in mei 2018 gestart en het gebouw is zomer 2020 door de vier partners in gebruik genomen. In een jaar tijd zijn alle objecten van de vier instellingen vanuit de bestaande depots naar het CC NL gebracht en daar ingehuisd. Daaraan werkten zo’n 70 mensen en drie verhuisbedrijven mee. In totaal waren er 869 vrachtwagenritten voor nodig om de collectie naar CC NL te verhuizen, een proces dat locatiedirecteur Wim Houben van het Rijksmuseum heeft ervaren als “een Sinterklaasfeest dat een jaar lang duurt”. Ook woordvoerder Udo Feitsma van het Nederlands Openluchtmuseum is razend enthousiast over het nieuwe collectieonderkomen. “Als ik hier loop, ben ik net een kind in de snoepwinkel. Het is gewoon zo ontzettend mooi om te zien”, zegt hij. “Wat ik zo mooi vind aan CC NL is dat die vier collecties samen de geschiedenis van Nederland vormen. En die zie je hier heel goed.”

architectenbureau cepezed

cepezed is een middelgroot, veelvuldig onderscheiden bureau voor ruimtelijk ontwerp dat inmiddels veertig jaar bestaat. Opdrachten bestrijken de gebieden stedenbouw, industrie, interieur en vooral architectuur. cepezed staat voor kennis, vaardigheid en een eigenzinnige no nonsense mentaliteit. Het bureau paart een groot conceptueel vermogen aan een vernuftige creativiteit. Voor hedendaagse problemen komt het met hedendaagse oplossingen. De resultaten zijn ontwapenend nuchter en onnavolgbaar inzichtelijk. Esthetiek en functionaliteit zijn bij cepezed mathematisch aaneengeklonken. Het bureau ontwerpt omgevingen voor mensen, geen monumenten voor de architect. Zorgvuldig detaillerend bedient cepezed zich van een bescheiden vormentaal en sobere doch hoogwaardige en aansprekende materialen. Als architect van helderheid en transparantie beheerst cepezed als geen ander de complexiteit achter de eenvoud. Het bureau hanteert een integrale ontwerpmethodiek waarin materialen voor verschillende functies tegelijkertijd worden gebruikt. Ruimtelijke vormgeving, constructie en installatietechnieken worden zo tot ondeelbaar geheel gesmeed. Gangbare bouwmaterialen zijn voor cepezeds integrale ontwerpwijze niet altijd toereikend. Daarom innoveert het bureau ook zelf. cepezed ontwikkelt met regelmaat nieuwe bouwcomponenten die bijdragen aan de totaaloplossingen die zijn klanten zoeken. Meedenkend, professioneel, los van conventies en met evenveel vertrouwen in techniek als eigen kunnen, werkt cepezed aan steeds nieuwe, duurzame en intelligente (ge)bouwoplossingen. Met uitzonderlijke ontwerp- en procesbeheersing verhoogt cepezed doorlopend de kwaliteit van het gebouwproduct.